Israëlzondag 1 oktober 2023
Als bezinning op de relatie van de Kerk met Israël gedenken we sinds 1949 deze relatie ieder jaar met een speciale Israëlzondag. Zeker nu we Israël in de liturgie op gewone zondagen steeds minder tegenkomen, waar begint de viering nog steevast met een psalm en is een lezing uit het Eerste Testament richting gevend voor de verkondiging, blijft de bezinning op onze wortels middels een speciale zondag van groot belang.
De Israëlzondag staat dit jaar in het teken van zelfreflectie: hoe spreken wij over Joden? Daarmee sluit de Israëlzondag aan bij het thema van de landelijke ontmoetingsdag van de Protestantse Kerk in Nederland voor Kerk & Israël op 11 september, over anti-judaïsme in de kerkdienst.
Op de site: https://www.theologie.nl/israelzondag-2023/ vindt u diverse preekschetsen. De lezingen zijn genomen uit Mattheus 5: 17-26, Filippenzen 2: 5-11 en Psalm 119: 1-16.
Enkele korte notities uit de diverse preekschetsen geven een snel overzicht wat door diverse predikanten is aangereikt.
—
In Jezus woorden ‘jullie hebben gehoord dat er gezegd is… maar ik zeg jullie…’ herkennen we het rabbijns principe om een omheining te maken rondom een gebod, dus het gebod nog meer vergroten om maar te voorkomen dat er misschien onbedoeld fouten gemaakt worden. Ds. Harry Smit werkt dit verder uit in zijn bijdrage Meer dan die van de Schriftgeleerden en Farizeeën. https://www.theologie.nl/meer-dan-die-van-de-schrifgeleerden-en-farizeeen/
Ds. Jacco Overeem legt de nadruk op de onveranderlijkheid van de Thora die God aan Mozes heeft geopenbaard. Die wil ontvangen en doorgegeven worden. En doorgeven wil zeggen: leren, uitleggen, toepassen, voortzetten. In plaats van de Thora aan de kant te schuiven, wordt deze door Jezus juist nog meer aangescherpt. Niet alleen de daad telt voor God, maar onze innerlijke gezindheid. Niet alleen wat je uiteindelijk doet, maar ook wat je zegt en zelfs wat je denkt. https://www.theologie.nl/exegetische-notities-bij-matteus-5-17-26/
Op 8 oktober is het Simchat Tora / Vreugde der Wet. Psalm 119 wordt ook wel het ‘Hallel op de Thora’ genoemd. Onder het reguliere ‘Hallel’ wordt het geheel van de psalmen 113-118 verstaan. Deze halleluja-psalmen zingen God lof, die zijn volk Israël uit Egypte heeft bevrijd. De plaatsing van Psalm 119 direct na het Hallel is bewust gekozen. Na de uittocht uit Egypte volgde immers de wetgeving bij de berg Sinaï. Of omgekeerd gezegd: voorafgaand aan de wetgeving had de bevrijding plaats. Zo zijn ook de Tien Geboden (of de Tien Woorden) gestructureerd. Eerst klinkt daar de bevrijdende boodschap van Gods uitredding, waarna vervolgens de verdere ge- en verboden hun plek krijgen. Ds. Bart Trouwborst: https://www.theologie.nl/vreugde-der-wet/
Vanuit het loflied in Filippenzen 2 zijn er duidelijke lijnen zichtbaar naar de Hebreeuwse Bijbel/het Oude Testament.
In aansluiting op de reeks oproepen in Filippenzen 2:1-5 zingt Paulus in 2:6-11 zijn loflied over de aardse weg van Christus en zijn verhoging. Het lied kan niet los gezien worden van wat voorafgaat. Paulus doet in het voorafgaande een appel op de gemeenteleden van Filippi om niet te handelen uit zelfzucht (NBG’51) of geldingsdrang (NBV21), maar vanuit nederigheid, de ander belangrijker te achten dan zichzelf. Men moet oog hebben voor de belangen van anderen. Ds. Adri van der Wal https://www.theologie.nl/op-tenach-geent-loflied-filippenzen-2/
Over de betekenis van het woord ‘Farizeeën’ is veel geschreven. Tot op de dag van vandaag speelt de vraag naar de verhouding tussen Jezus en de Farizeeën een belangrijke rol in de ontmoeting tussen joden en christenen. Men neemt aan dat het woord Farizeeën is afgeleid van de Hebreeuwse stam ‘porash’ (‘te scheiden’). Vandaar dat Farizeeën ook wel de ‘afgescheidenen’ worden genoemd. Mogelijk komt deze benaming van tegenstanders, waarna de Farizeeën deze zelf hebben overgenomen. Bedoeld wordt hen die apart gezet zijn, zij die contact met anderen wilden vermijden vanwege rituele zuiverheid, of degenen die ‘zichzelf afscheiden’ van bijvoorbeeld de heidenen (Galaten 2:12-21). Jezus nam een typisch Farizees standpunt in, verdedigde de opstanding van de doden en redeneerde als een Schriftgeleerde in de kring van Farizeeën.
De Farizees-rabbijnse traditie is, na de verwoesting van de Tempel in 70 na Christus, de voortzetting van het hedendaagse jodendom, en dus van groot religieus en theologisch belang voor joden en christenen. Ds. Jelle van Slooten https://www.theologie.nl/de-betekenis-van-het-woord-farizeeen/
Het woord ‘Farizeeër’ wordt helaas nog veel gebruikt als een synoniem voor hypocriet. Maar de nieuwtestamentische wetenschap heeft het beeld van de Farizeeën in de publieke opinie behoorlijk bijgesteld. De Farizeeën zijn van oorsprong een heiligingsbeweging die het volk terug wilde brengen naar de Thora. Het was vooral een lekenbeweging; een beweging die door de tijd heen aan invloed en respect won in de samenleving. En hierdoor ook uitwassen ging vertonen, waar Jezus scherp tegen waarschuwt. Joan Bonhof is directeur van het Centrum voor Israëlstudies.
https://www.theologie.nl/farizeeer-als-synoniem-voor-hypocriet/